ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՃԱՆԱՉՈՒՄԸ ԵՐԿԱՐ ՍՊԱՍՎԱԾ ԷՐ

Իսրայելի նուրբ իրավիճակը Թուրքիայի հետ այնքան էլ կարևոր չէ, որքան կարևոր էր, հատկապես հաշվի առնելով Իսրայելի աճող կապերը արաբական աշխարհի հետ:

106 տարի անց աշխարհը կարող է վերջապես դուրս գալ Հայոց ցեղասպանությունը կոծկելու համար թուրքական ահաբեկման մարտավարության դեմ:

Անցյալ տարի ԱՄՆ Կոնգրեսը պաշտոնապես ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը, իսկ այս շաբաթ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը պատմության մեջ մտավ որպես ԱՄՆ առաջին նախագահ, ով պաշտոնապես ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը՝ վերջ դնելով ԱՄՆ կառավարության երկարատև լռությանը այդ հարցում:

Բայդենի հայտարարության մեջ ասված է. «Ամերիկացի ժողովուրդը հարգում է բոլոր այն հայերին, ովքեր զոհվել են 106 տարի առաջ սկսված ցեղասպանության ժամանակ», և շեշտում է ճանաչման կարևորությունը` հետագա ոճրագործություններից խուսափելու համար:

Սա ևս մեկ պատճառ է, որ ժամանակն է, որ Իսրայելը պաշտոնական ճանաչմամբ գնա ԱՄՆ Կոնգրեսի և ԱՄՆ նախագահի հետքերով:

Թեև սա ոմանց համար կարող է թվալ իմաստային խաղ, բայց իրականում դա ավելին է, քան խորհրդանշական միջոց, քանի որ այս բառերը հետևանքներ են ունենում:

Ավելի քան 100 տարի հայ ժողովրդին ոչ միայն մերժում էին վնասի կամ հաշտեցման փոխհատուցումը, այլ շատ դեպքերում նույնիսկ ճանաչում:

Աշխարհի միայն 30 երկրներ են պաշտոնապես ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը, որոնցից շատերը ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցներ են: Ցավոք, միջազգային հանրության այլ անդամներ ներգրավված էին Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը մերժելու մեջ` միջազգային հանրությունում Թուրքիայի դերի պատճառով:

Միևնույն ժամանակ, Թուրքիան տասնամյակներ է ծախսել ապացույցները ջնջելու և հետապնդելու նրանց, ովքեր ճշմարտություն են ասում Հայոց ցեղասպանության մասին, նույնիսկ նախկինում բանտարկելով «ցեղասպանություն» եզրը օգտագործած գիտնականներին:

Անցյալ շաբաթ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը խոստացավ «շարունակել պաշտպանել ճշմարտությունը Հայոց ցեղասպանության մասին այսպես կոչված ստերից»: Շաբաթ օրը Բայդենի հայտարարությունից հետո Թուրքիան նույնիսկ կանչեց Անկարայում ԱՄՆ դեսպանին խոստովանելու, ասելով, որ Թուրքիան դատապարտում է դա «ամենախիստ կերպով», և դա կվնասի ԱՄՆ-ի հետ հարաբերություններին:

Այնուամենայնիվ, մինչ ԱՄՆ-ը և այլ երկրները մեղմ են վերաբերվում Թուրքիային աշխարհաքաղաքական շահերի պատճառով, Թուրքիան միայն վատաանում է, երբ խոսքը վերաբերում է մարդու իրավունքներին, նույնիսկ Սիրիայում քրդերի դեմ էթնիկ զտումների նոր արշավ է իրականացրել:

Ահա թե ինչու, այս ճանաչմամբ, խնդիրն ավելի խորն է, քան պարզապես բառերը. Եվ կան ցեղասպանության հստակ ապացույցներ, որոնց մենք շարունակում ենք ականատես լինել Հայոց ցեղասպանության հետևանքներից՝ Հոլոքոստից մինչև Դարֆուր և այսօր Չինաստանի մահմեդականներ: Ինչպե՞ս կարող ենք ակնկալել, որ աշխարհը քայլեր ձեռնարկի ցեղասպանության դեմ, երբ մենք նույնիսկ չենք կարող ճանաչել նախկինում տեղի ունեցածը:

Խոստովանության շուրջ «վեճը» հաճախ քննարկվում է մամուլում՝ նշելով, որ այն «բևեռացնում է», բայց փաստերի ճանաչումը և 1.5 միլիոն մարդու համակարգված սպանությունը չպետք է բևեռացնեն. Ոչ հիմա, ոչ էլ 106 տարի առաջ:

Մի ակնարկ. Հայոց ցեղասպանության ընթացքում հայ քրիստոնյաները գերեվարվել են օսմանյան թուրքերի կողմից` Թուրքիայի ժամանակակից պետության ուղղակի նախորդներից: Ցեղասպանության նպատակը պարզ էր` արմատախիլ անել հայ ժողովրդին: Ըստ փորձագետների, 1914-1918 թվականներին 1,5 միլիոն հայեր սիստեմատիկաբար սպանվել են:

Դրանից առաջ հայերը և հատկապես հայ գիտնականները սարսափելի հետապնդումների էին ենթարկվում, բայցի այդ, 1915 թ.-ին Թեհչիրի Օրենքի ընդունմամբ հարյուր հազարավոր հայեր բռնի տեղահանվեցին, նրանց ունեցվածքն ու իրերը կողոպտվեցին և ուղարկվեցին մահվան երթ դեպի Սիրիական անապատ: Չնայած պատմական կարևոր ապացույցներին, ինչպես նաև ակադեմիական աղբյուրներին, Թուրքիան շարունակում է հերքել որևէ անօրինականություն:

Հայոց ցեղասպանության հարցում Բայդենի քաղաքականության փոփոխությունը վաղուց ուշացած է և, անկասկած, ամբողջ աշխարհում մարդու իրավունքները խթանելու Բայդենի ջանքերի մի մասն է, բայց դա նաև տեղի է ունենում փոփոխվող աշխարհաքաղաքական լանդշաֆտի ֆոնին, որում մարդու իրավունքների իրավիճակը Թուրքիայում շարունակում է վատթարանալ: Էրդողանի օրոք վատացավ:

ԱՄՆ վարչակազմը բարոյական դիրքորոշում է ընդունում և օրինակ ծառայում` ճանաչելով Հայոց ցեղասպանությունը: Եթե ​​Իսրայելի ամենաուժեղ դաշնակից Միացյալ Նահանգները դիմել է նման քայլերի, ապա ինչու՞ է Իսրայելը դեռ հրաժարվում:

Իսրայելի նուրբ իրավիճակը Թուրքիայի հետ այնքան էլ կարևոր չէ, որքան կարևոր էր, հատկապես հաշվի առնելով Իսրայելի աճող կապերը արաբական աշխարհի հետ:

Թեև օրենսդիրները, ինչպիսիք են Թամար Սանդբերգը, Յեշ Ատիդի առաջնորդ Յաիր Լապիդը և Նոր Հույսի առաջնորդ Գիդեոն Սաարը, բոլորն աջակցություն են հայտնել Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանը, մինչ այժմ բազմաթիվ բանաձևեր ձախողվել են Կնեսետում` Իսրայելի (կամ կառավարության քաղաքական) շահերի պատճառով):

Իսրայելի նման երկրի համար, որի ժողովուրդը շատ է տառապել մեր ժամանակների ամենամեծ ցեղասպանությունից, պարզապես աններելի է շարունակել քաղաքական շահերը վեր դասել ցեղասպանության ճանաչումից: ԱՄՆ-ն արդեն նավում է: Ժամանակն է, որ Իսրայելը շտկի դա:

Գրողը Սոցիալական Լայթ Կրեատիվ ՍՊԸ-ի գործադիր տնօրենն է և Թել Ավիվի ինստիտուտի գիտաշխատող, նշում է՝ «The Jerusalem Post» -ը