ԱՐՑԱԽ. ՄԵԾ ԱՄՊՐՈՊԻ ԿԱՅԾԱԿ ԶԱՆԳԵԶՈՒՐՈՒՄ

Թեհրանը վախենում է, որ որոշակի պայմաններում և հանգամանքներում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը կտեղափոխվի իր տարածք, որտեղ ավելի շատ ադրբեջանցիներ կան, քան հենց Ադրբեջանում, և կա նաև նկատելի և ազդեցիկ հայկական սփյուռք: Ուստի Իրանը դեմ է Հայաստանի տարածքով արևմտյան Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքի բացմանը:

Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի ընթացքում և հետպատերազմյան շրջանում իրանական լրատվամիջոցները հազվադեպ և շատ խնամքով լուսաբանում և լուսաբանում էին Անդրկովկասում տեղի ունեցող իրադարձությունները, չնայած Թեհրանը շատ ուշադիր հետևում և հետևում էր դրանց զարգացմանը: Պատերազմի տարիներին Իրանը պաշտոնական մակարդակում հավատարիմ էր չեզոք դիրքորոշմանը՝ պաշտպանելով նաև Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության սկզբունքների պահպանումը և ԼՂ քաղաքական-դիվանագիտական ​​կարգավորումը: Նա նաև հայտարարեց միջնորդ դառնալու իր պատրաստակամության մասին:

Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմը և Թուրքիայի լայնամասշտաբ օգնությունը Բաքվին՝ քաղաքական աջակցությունից մինչև զենքի մատակարարում, զինյալների առաքում Սիրիայի հյուսիսային շրջաններից և պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանում թուրք մարտիկների տեղակայում, չափազանց տագնապալի իրադարձություն դարձավ Թեհրան համար: Չնայած Իրանն ու Թուրքիան փորձում են խուսափել ուղղակի բախումներից և ունեն երկկողմ համագործակցության կետեր, նախկինում Թուրքիայի քաղաքականությունը բախվել է իրանական շահերին, օրինակ՝ Սիրիայում, որտեղ Թեհրանը սատարում է կառավարությանը, բայց Անկարան՝ ոչ: Այս ֆոնի վրա Իրանի ակտիվ մասնակցությունը Իրանի սահմանին ներկայիս իրավիճակի վերափոխմանը, ըստ Թեհրանի վերլուծաբանների, «վաղ թե ուշ կստիպի Թեհրանին փոխել իր վերաբերմունքը Անդրկովկասի իրավիճակի նկատմամբ»: Ահա թե ինչու Իրանի միջազգային իրավունքի փորձագետ Ահմադ Քազեմիի հարցազրույցը «Ֆարս» -ին, որը պնդում է, որ «Ադրբեջանը փորձում է այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքով» չեզոքացնել Իրանի աշխարհաքաղաքական դիրքերը տարածաշրջանում և մեկուսացնել Իրանը տարածաշրջանային էներգետիկ ծրագրերից, ինչպես նաև գործարկել «Մեկ գոտի» նախագիծը. միակողմանի», առաջացնում է մեծ հետաքրքրություն:

Զարգացնելով իր միտքը՝ Կազեմին ավելացրեց, որ Բաքուն, Անկարայի հետ համագործակցելով, Զանգեզուրի միջանցքով փորձում է «համախմբել պանթուրքական աշխարհը, վերացնել տարածաշրջանում Իրանի աշխարհաքաղաքական հնարավորությունները»: Իրանական Mehr գործակալության կայքում հրապարակված մեկ այլ հոդվածում շեշտվում է, որ «Հայաստանի դեմ Ադրբեջանի տարածքային պահանջները հակասում են Իրանի շահերին» և «Թեհրանը պետք է պաշտոնապես դատապարտի նման հայտարարությունները»: Խոսքը Ադրբեջանի Նախագահ Իլհամ Ալիևի ելույթի մասին է՝ «Նոր հայացք Հարավային Կովկասում. Հետկոնֆլիկտային զարգացում և համագործակցություն» խորհրդաժողովում որում նա հայտարարեց, որ «Զանգեզուրը Ադրբեջանի պատմական տարածքն է», չնայած նա պարզաբանեց, որ «դա չի նշանակում, որ մենք տարածքային պահանջներ ունենք»: Եվ այնուամենայնիվ. «Եթե մենք վերադառնանք Զանգեզուրի միջանցք, եթե օգտագործենք այս ճանապարհը, ինչու՞ չվերադառնանք Երևան: Ժամանակը կգա, մենք կանենք դա: Ես ներկայացնում եմ իմ դիրքորոշումը»: Ավելի վաղ Ալիևը Պետական ​​հեռուստառադիոհեռարձակող ընկերությանը տված հարցազրույցում հայտարարել էր հետևյալը. «Եթե Հայաստանն ուզում է, ապա այն կարող է լուծվել պարզապես, եթե չի ուզում, մենք դա ուժով կլուծենք: Ես ասել եմ պատերազմից առաջ և պատերազմի ընթացքում, որ նրանք իրենց կամքով պետք է դուրս գան մեր երկրից, հակառակ դեպքում մենք նրանց դուրս ենք շպրտելու: Եվ այդպես էլ եղավ: Նույնը տեղի կունենա Զանգեզուրի միջանցքի հետ»:

Այստեղ շատ առեղծված կա: Իրոք, Լեռնային Ղարաբաղում զինադադարի եռակողմ համաձայնագիրը նախատեսում է տրանսպորտային միջանցքի բացում Նախիջևանի (Ադրբեջանի անկլավային, որը սահմանակից է Թուրքիային, Հայաստանին և Իրանին) և Ադրբեջանի հիմնական տարածքին Հայաստանի Զանգեզուրի շրջանի տարածքով: Ռուսաստանի ԱԴS սահմանապահ զորքերը պետք է վերահսկեն տեղաշարժը այս ճանապարհով: Միևնույն ժամանակ, Ալիևը, որպես փորձառու քաղաքական գործիչ, հասկանում է, որ այս նախագծի հաջող իրականացման համար ոչ միայն Ադրբեջանը, այլև Թուրքիան պետք է առաջին հերթին սկսեն քաղաքական և դիվանագիտական ​​քայլեր ձեռնարկել Երևանի հետ հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ: Ավելին, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը սկզբունքորեն դեմ չէ տարածաշրջանային հաղորդակցությունների ապաշրջափակումին: Վայոց Ձորի մարզ կատարած այցի ընթացքում Փաշինյանը մեկնաբանեց այս հարցը. «Նրանք անընդհատ ասում են, որ կունենան Զանգեզուրի միջանցք: Դե, ասում են նրանք, և թող խոսեն: Իսկ դա նշանակում է, որ մենք կունենանք Նախիջևանի միջանցք՝ Հյուսիսային Ադրբեջանի միջանցք: Այսինքն՝ ճանապարհը տալու ենք ճանապարհի դիմաց: Պատկերացրեք, թե ինչ փոփոխությունների է ենթարկվելու Հայաստանի տնտեսությունը, եթե մենք երկաթգիծ ունենանք Իրանի Իսլամական Հանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության հետ: Սա մեր ամենակարևոր խնդիրն է, որից հետո Հայաստանը հնարավորություն կունենա օգտագործել իր ամենամեծ հարստությունը»:

Բայց Ալիևի մեկնաբանմամբ՝ ամեն ինչ այլ կերպ է թվում: «Մենք պատրաստ ենք համագործակցել», - ասաց նա: - Արդեն քանի անգամ են փոխվարչապետերը հանդիպել: Հիմա Հայաստանը հրաժարվում է համագործակցությունից: Հիմա Հայաստանը ցանկանում է կանխել Զանգեզուրի միջանցքի իրականացումը: Բայց նրանց դա չի հաջողվի: Մենք նրանց կստիպենք»: Բայց ինչու՞ Ադրբեջանի ղեկավարը սկսեց այդքան շտապել՝ նույնիսկ քննադատելով Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի փոխվարչապետերի այս ուղղությամբ աշխատանքը: Ինչու, դատելով բազմաթիվ ցուցումներից, Թեհրանը մտնում է խաղի մեջ: Ակնհայտ է, որ այս ամենն ունի աշխարհաքաղաքական ֆոն: Առաջին հերթին ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը սկսեց ակտիվացնել իր աշխատանքը, որը կզբաղվի Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի որոշմամբ: Այս ձևաչափով խաղ շահելու Բաքուն քիչ շանսեր ունի: Միևնույն ժամանակ, ըստ որոշ փորձագետների, Ֆրանսիան սկսեց գործել Իրանի միջոցով Անդրկովկասի ուղղությամբ: ԱՄՆ-ը պատրաստվում է նաև ինչ-որ որոշման, որը Ռուսաստանին ստիպում է խորանալ Անդրկովկասի բարդ գլուխկոտրուկների մեջ: Զանգեզուրի միջանցքը չի բացվի, հարձակման կենթարկվի Հայաստանի և Ղhարաբաղի միջև գտնվող Լաչինի միջանցքը: Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղի ռուս խաղաղապահներին, ապա նրանք կարող են անցում կատարել Ադրբեջանով: Հաշվի առնելով, որ Զանգեզուրի միջանցքում կա համաշխարհային խաղացողների (Ռուսաստան, Թուրքիա, Չինաստան, ԵՄ) հետաքրքրություն, դրա վերահսկողության համար պայքարը ենթադրում է կատաղի աշխարհաքաղաքական առճակատում:

Մանրամասները՝ ИА REGNUM